Gölpazarı ve Mihalgazi bölgelerinde birçok yaşlıların kahramanca savunmalarına dair rapor
Türk ordusunun direnişinin kırıldığını ve kaynaklarının tükendiğini zanneden Yunan ordusu ileri harekâta başlamış ve 23 Ağustos’tan 13 Eylül’e kadar devam edecek olan bir çarpışma dönemi başlamıştır. Gölpazarı’na doğru çekilen Mürettep Kolordu’ya Sakarya Meydan Savaşı’nda verilen görev ise muharebe gereğince önce Geyve-Osmaneli-Gölpazarı bölgesinde kalıp düşman gerilerine akınlar düzenleyerek taciz edecek, üstün düşman taarruzu karşısında Sakarya mevziinin kuzey kanadına çekilerek bu kanadı koruyacaktı.
Mürettep Kolordu kuvvetlerinin geri çekilmesi esnasında Sakarya Nehri’nin Doğu’sunda olaylar şöyle gelişmekteydi:
‘Oluklu’dan Söğüt’e doğru iki piyade alayı kadar bir düşman kuvvetinin emniyet düzeni alarak ilerlediği ve bu sırada Gündüzbey’den ilerleyen iki süvari bölüğünün bağlı olduğu sanılan alayın büyük kısmının da harekete geçtiği gözetlenmişti. Bu durum karşısında tugay komutanı, 9’ncu ve 21’nci Alay’lardan birer bölük artçı bırakıp Hamitabat’a çekilmiş, saat 10:45 sıralarında düşman, çekilen birliklerimize ateş açmıştı. Düşman iki süvari alayı saat 11:40 sıralarında Ertuğrulgazi Türbesi’nin bir kilometre kadar kuzeybatısına, iki piyade alayı da Kızılsaray yolu ile Söğüt’ün doğusuna gelerek bu saatte ağaçlıklar altında dinlenmeye geçmişti. Artçı bölüğü, verilen emir üzerine düşmanla teması kesip Tuzaklı’ya hareket etmişti. Kolordu Komutanlığı, Süvari Tugayı’nın raporundan durumu öğrendikten sonra tugaya, Yenicesagir (Küçük Yenice) ve Tuzaklı’da keşif için birer bölük bırakarak 4/5 Ağustos gecesi Gölpazarı’na gelmesini emretmişti. Bir gün önce kolordudan kaymakamlıklara yazılan yazıya uyularak Adapazarı’ndan bir müfrezenin İzmit’e yollandığı bildiriliyordu.
5 Ağustos 1921’de Tuzaklı köyünde bir bölük bırakan Mürettep Kolordu Süvari Tugayı Kolbaşı’sıyla birlikte 17:00 da Gölpazarı’nda konuşlandı. Böylelikle güney ve batıya karşı Taraklı istikametinin emniyetini alarak keşif görevine devam edecekti.
Gölpazarı’ndaki Süvari Tugayı 12 Ağustos 1921’de bir alayını Gölpazarı’nda bırakarak geri kalan kuvvetleriyle 12 Ağustos’ta Mekece’ye gelmesi emredilmesine rağmen 13 Ağustos 1921 saat 16.30’da Kolordu Komutanlığı’na Genelkurmay Başkanlığı’ndan yayınlanan bir emirle Süvari Tugayı’nın Gölpazarı’ndaki alayının şimdilik orada bırakılması emredildi.
15Ağustos’ta Gölpazarı’nda bulunan süvari alayının 17’ nci Tümen’e katılmak üzere 16 Ağustos’ta Taraklı’ya hareket ettirilmesi, Tuzaklı – Vezirhan istikametinin sahra jandarması ile gözetlenmesi, tugayın diğer alayının da hareketi düşünüldüğünden buna göre hazırlıkta bulunulması ve Köprühisar cephesinde bulunan düşman durumunun tespiti için esaslı olarak keşif yaptırılması emredildi. 15 Ağustos 1921’de kolordudan verilen son emirle Gölpazarı’ndaki 9’uncu Süvari Alayı Taraklı’ya uğramaksızın Sarıhacılar köyü civarından geçerek doğruca Göynük’e gitmesi bildirilecekti. Gölpazarı’ndaki Süvari Alayı, Göynük’ten Nallıhan’a hareket etmiş olup, ancak 18 Ağustos’ta Nallıhan’a ulaşabilecekti.
Bu arada Gölpazarı ve civar köy ahalisi vatanını savunmak için düşman askeri ile cansiperane vuruşmaya devam ediyordu. Mihalgazi Müdür Vekili ve Jandarma Komutanı Mehmet Şükrü Garb Cephesi komutanına gönderdiği R-26.10.1337/M-Ekim 1921 tarihli bir vesikada şöyle yazacaktır.
‘Mıntıka-i acizide tam manasıyla seferberlik hükümfermandır. Bazı altmışlık ihtiyarların bile kıymeti harbiyesi mafkut silahlarla- yekdiğerine müsabaka edercesine hüdapesendane müdaafaları cidden görülmeye ve iftihara sezavardır. Burada müdafaa eden yalnız Tozman-Çay-İnhisar kariyelerinden yirmi altı milis efradıdır. Bunların cehennemi ateş altında gösterdikleri metanet tarihte altın kalemle yazılmaya layıktır. Mukaddeme Gündüzbey taburunun ikinci bölük ve ikinci Ertuğrul taburu kumandanlığında bulunmuş olan Tozmanlı Ali, Molla Hasan Kesb-i tenayyüz etmiştir. Bu muharebe de iki şehit ve bir mecruhunuz olduğu ve ensaline bir taziyane-i tergip ve teşvik olmak üzere resmen ilanı maz ve müsterhamdır.’
Gölpazarı, 26.10.1337 – Mihalgazi Müdür Vekili ve Jandarma Kumandanı,
Mehmet Şükrü
Hasan TAŞCI
Araştırmacı Yazar (Gölpazarlı)
Gölpazarı – 24.08.2022
Belge 30 Gölpazarı ve Mihalgazi bölgelerinde birçok yaşlıların kahramanca savunmalarına dair rapor
Belge 27 Mürettep Kolordu Kesiminde 15-19.08.1921 Harekâtı